راه های تمرکز حواس در حفظ قرآن
یکی از عوامل موفقیت در حفظ قرآن، تمرکز داشتن است. بعضی از حافظان قرآن بابت نداشتن تمرکز،خیلی رنج می برند. نکته ای که باید در این مطلب در نظر گرفت این است که منشأ و علت عدم تمرکز چیست تا آن را بررسی کرد.
عوامل عدم تمرکز را به دو بخش تقسیم می کنیم: روحی، روانی و جسمی
بخش اول: روحی روانی
روح انسان ترکیبی پیچیده است که با بی توجهی به برخی از جنبه های حساس آن تمرکز انسان به هم ریخته و یادگیری انسان مختل می شود. لذا جا دارد عواملی که باعث افزایش تمرکز حواس می شود را یادآور شویم.
1: توسل
همانگونه که می دانیم اگر کمک و استعانت از خدای متعال و اولیای الهی نباشد کاری پیش نمی رود و برای تمرکز حواس که در حفظ قرآن می توان از آن به عنوان یک امر حیاتی نام برد باید از این بزرگواران کمک خواست.
همانگونه که خدای متعال خود می فرماید: یا ایهاالذین آمنوااتقوالله و ابتغوا الیه الوسیله (مائده/ 35)
یعنی انسان برای انجام هر کاری نیاز به وسیله ای دارد و یکی از راه های رسیدن به خدا ،ائمه اطهار (علیهم السلام) هستند. معصومین (علیهم السلام) بهترین حامیان حفاظ در این راه می باشند و تجربه نشان داده است که بسیاری از بزرگان در این راه با استعانت از ایشان به موفقیت رسیده اند.
2 : تصمیم
با جدیت وارد عمل شویم و با خدای خود عهد ببندیم که در یک ساعت بخصوص برنامه های حفظی خود را انجام دهیم و زمانی که به کار قرآن مشغول شدیم به هیچ کار دیگر مشغول نباشیم. شاید در ابتدا، این کار کمی سخت به نظر برسد ولی در ادامه خواهید دید که کار آسان و با برکتی است.
از پسر مرحوم کربلایی کاظم(حافظی که اهل بیت (علیهم السلام) یک شبه قرآن ر ا همراه تأویل و تفسیرش به وی آموختند) پرسیدم ایشان توصیه ای به حفاظ نداشتند؟
جواب دادند:ایشان به حافظان قرآن علاقه ی زیادی داشتند و 5توصیه کردند که مهمترین آنها این بوده که "به قرآن بها دهید تا قرآن به شما بها دهد"یعنی اینکه زمان مخصوصی در شبانه روز برای این امر اختصاص دهید تا کارتان برکت بیشتری داشته باشد.

بخش دوم: جسمی
جسم انسان نیز مانند روح او نیازمند رعایت اموری است که در صورت برآورده نشدن آن تمرکز ذهن به هم می خورد. در کنار این بایدها نبایدهایی نیز وجود دارد که انجام این امور ذهن انسان را مشوش کرده و یادگیری را برای انسان ناممکن می سازد. به نمونه هایی از بایدها و نبایدهای تاثیر گذار در تمرکز حواس اشاره می شود.
بایدها:
1:ورزش
قرآن آموز عزیز می تواند برای فعال کردن و پویایی مغز فعالیت های جسمی منظمی دشته باشد و روزانه هرچند اندک ورزش و نرمش داشته باشد.
2:غذای مناسب
یکی از مواردی که متاسفانه حفاظ به آن کمتر توجه دارند بخش تغذیه ی مناسب و اهمیت آن برای تمرکز حواس است.
مثال:اگر به موتور خودرو دقت کنیم می بینیم که هر قسمت از موتور خودرو یک مواد مخصوص به خود دارد. یعنی برای حرکت و تولید انرژی نیاز به بنزین، برای نرم کارکردن موتورخودرو و طول عمر بیشتر قطعات روغن موتور، و برای متوقف کردن اتومبیل نیاز به روغن ترمز دارد. که هر یک از این مواد کار مخصوص به خود را انجام می دهد و کار دیگری را نمی پذیرد.
بدن ما نیز که یک موتور قدرتمند و هوشمند است برای کارایی بیشتر نیاز دارد تا مواد لازم به بخش های مختلف آن مخصوصاً به مغز برسد تا کارایی واقعی خود را نشان دهد. حافظ می تواند با استفاده از تنغلاتی مانند مغز بادام و پسته مغز خود را منبسط کند تا برای فعالیتهای قرآنی مغز حجم یادگیری بیشتری به خود بگیرد.
3:استراحت
استراحت به میزان لازم خود یکی از عوامل مهم در تمرکز حواس می باشد که متاسفانه بعضی ها به آن کم توجهی نشان می دهند. شبها زود خوابیدن و صبح زود بیدار شدن از عوامل افزایش دهنده تمرکز می باشد. هر شخصی به طور متوسط روزانه 6-8ساعت باید بخوابد و کم و زیاد شدن این امر موجب اختلال در سیستم عصبی فرد شده و تمرکز او را به هم می زند.
4: مکان مناسب
فضایی كه در آنجا كار می‌كنید نقش مهمی در افزایش تمركز دارد. فضاهای راحت و دلچسب تاثیر فوق‌العاده در ایجاد تمركز كامل دارند.
مثلا مکان حفظ این مشخصات را دارا باشد:
الف :حتی المقدورحفظ قرآن، در یک جای ثابت انجام شود.
ب: درمکان حفظ، باید سکوت و آرامش حکم فرما باشد. صداهای اضافی در محیط كار تمركز مناسب را تقریبا غیرممكن می‌كند و حذف آنها بسیار مهم است.اگر صدای تلویزیون یا چیز دیگری در محیط حفظ هست آن را خاموش کنید و آگر نمی شود مکان حفظ را تعویض کنید و باز هم اگر نشد حتی المقدور صداها را کمتر کنید و به برنامه خود برسید.
ج : حتی المقدور مکان حفظ، ساده و بی آلایش باشد که حافظ در موقع حفظ کردن ،تمرکز خوبی داشته باشد و حواسش پرت نشود.
5: زمان مناسب.
مواقعی را كه بیشترین بازده كاری را در طول 24 ساعت شبانه‌روز دارید مشخص كنید. برای افراد مختلف این ساعات متفاوت است؛ پس ابتدا ساعت بیشترین بازده كاری مخصوص خود را پیدا كرده و سعی كنید كارهای سخت‌تر را این ساعت‌ها انجام دهید.
6: تقسیم‌بندی وظایف
كارهایی كه آغاز و پایان مشخصی ندارند تمركز شما را مختل می‌كنند. اگر پروژه بزرگی را باید انجام دهید مسیر انجام آن را مشخص كنید و با تقسیم‌بندی مناسب كارها تمركز خود را افزایش دهید.مثلاً بگویید تا این تاریخ باید این مقدار از قرآن را حفظ کنم.

نباید ها
1:نخوردن برخی غذاها
حتی المقدور از حبوبات استفاده نکند یا کمتر استفاده کند چرا که حبوبات قوه ی تخیل را به کار می گیرد که این امر خود یکی از عوامل عدم تمرکز است. از غذاهای تند مانند فلفل و... اصلا استفاده نکنند یا کمتر مورد استفاده قرار گیرد. زیرا مواد تند موجب التهاب بدن شده و در نتیجه تمرکز حافظ را از بین می برد.
2:منفی بافی
هرگز نگویید كه نمی‌توانم تمركز كنم. این اظهارات منفی تمركز كردن را دشوارتر می‌سازد چون ذهن خود را روی عدم توانایی، متمركز می‌كنید، دیگر توانایی انجام آن کار را نخواهید داشت. بدون شک نقش تلقین در علم پزشکی اثبات شده است و چه بسا افرادی که توانایی انجام کاری را نداشتند اما با تلقین کردن و مثبت اندیشی به راحتی توانسته اند کارهایی بزرگ انجام دهند.
3:همزمان چند کارانجام ندهید
در این وضعیت هرگز نمی‌توانید روی یك كار متمركز شوید. یك كار را تمام كنید و بعد سراغ كار بعدی بروید.قرآن آموز نمی تواند هم حفظ کند و هم نگاه به تلویزیون داشته باشد یا اینکه مشغول خواندن پیامک باشد و حفظ هم انجام دهد.
خلاصه: در مجموع باید گفت که حافظی می تواند بگوید که من در تمرکز حواس
هنگام حفظ موفق هستم که هر دو بُعد روحی و جسمی را با هم داشته باشد.
و هر کدام بدون دیگری موجب عدم تمرکز برای حافظ می شود.

.......................

منبع